హిందూ మతంలో దేవుళ్ల‌తో స‌మానంగా కొన్ని జంతువులను కూడా పూజించ‌డం ప‌రిపాటే. జంతువులు దైవిక స‌హ‌చ‌రుల కంటే ఎక్కువ. ఎందుకు ఈ జంతువులను పూజిస్తున్నారు. దాని వెనుక గ‌ల కార‌ణం ఏంటో తెలుసుకోండి.
త‌మిళనాడులోని ఎత్తైన గోపురాల నుంచి ఒడిశాలోని చెక్కబడిన మండపాల వరకు భారతదేశంలోని ఏ ఆలయాన్నైనా సందర్శించండి. అక్క‌డ.. గంభీరమైన ఎద్దులు, భయంకరమైన సింహాలు, నిశ్శబ్దంగా జాగ్రత్తగా చుట్టబడిన సర్పాలు క‌నిపిస్తాయి. కానీ అవి ఎందుకు ఉన్నాయి? మన పూర్వీకులు ఈ జంతువులను ఎందుకు ఎంచుకున్నారు? అవి దేవుళ్ల కోసం కేవలం “వాహనాలు” కాదు, అవి దేవుళ్ళు సూచించే శక్తుల స్వరూపాలు.
నంది
ప్రతీ శివాలయం ముందు నిలబడి ఉన్న ఎద్దు ప్రజల వైపు చూడటం లేదు. అది గర్భగుడి వైపు నిశ్చలంగా చూస్తుంది. ఆ ఎద్దునే నంది అని పిలుస్తాం. శివుని వాహనం, ద్వారపాలకుడు. కానీ వాహనం కంటే ఎక్కువగా.. నంది ధర్మాన్ని సూచిస్తుంది. హిందూ విశ్వ శాస్త్రంలో.. ఎద్దు స్థిరత్వం, బలం, సహనం, భక్తిని సూచిస్తుంది. అంతర్గత పరివర్తనకు అధిపతి అయిన శివుడిని చేరుకోవడానికి ఒకరు పెంపొందించుకోవాల్సిన లక్షణాలు ఇవే. మీరు విముక్తిని కోరుకునే ముందు మీరు ధర్మంలో స్థిరపడాలని నంది బోధిస్తాడు. అతను ప్రార్థనలకు నిశ్శబ్ద సాక్షిగా కూడా వ్యవహరిస్తాడు. పవిత్ర శ్రోత, నిశ్చలతను, అచంచలమైన దృష్టిని కలిగి ఉంటాడు. అందుకే నంది ఎల్లప్పుడూ శివలింగాన్ని చూస్తుంటాడు. అంటే.. మనం కూడా చుట్టూ చూడవద్దు, లోపల చూడమ‌ని అర్థం.
గరుడ
విష్ణు దేవాలయాల పైన ఉన్నతంగా లేదా అతని పాదాల వద్ద వంగి ఉన్న గరుడ కేవలం దైవిక పక్షి కాదు. వేగం, ధైర్యం, భూసంబంధమైన పరిమితులను అధిగమించే శక్తిని సూచిస్తుంది. డేగ లాంటి రూపం మనిషిలోని అంశాలను మిళితం చేస్తుంది. సర్పాలకు బద్ధ శత్రువు. అంటే.. బంధం, అజ్ఞాన శక్తులకు శ‌త్రువ‌న్న‌మాట. గరుడ కేవలం వేగవంతమైనవాడు కాదు, ఒక ఆధ్యాత్మిక వెక్టర్. వేదాంత ఆలోచనలో ప్రాణాన్ని సూచిస్తుంది. ఆత్మ‌ను విముక్తి వైపు తీసుకెళ్లే కీలకమైన జీవశక్తి. సూర్యుడిని తుడిచిపెట్టే అతని అపారమైన రెక్కలు వేద జ్ఞానానికి చిహ్నాలు. కవచం చేసేంత వెడల్పు భ్రమను చొచ్చుకుపోయేంత పదునైనవి. విష్ణు ఆలయంలోకి ప్రవేశించడం అంటే గరుడ రెక్కలను ఆహ్వానించడం. అనుబంధాన్ని అధిగమించి సత్యం ద్వారా మోసుకెళ్లబడటమ‌ని తెలుసుకోవాలి.
సింహం
అడవిలోనే కాకుండా ఆలయ ప్రాంగణాల్లో కూడా సింహం గర్జిస్తుంది. దుర్గ మాత, నరసింహ స్వామితో సంబంధం ఉన్న సింహం శక్తిని సూచిస్తుంది. దైవిక శక్తి, సంకల్పం, నిర్లిప్తతలో పాతుకుపోయిన ధైర్యం అన్న‌మాట. మనం సింహాలను దోపిడీ క్రూరత్వంలా చూడ‌కుండా, హిందూ సింహం నియంత్రిత క్రూరత్వానికి ప్రతీక. ఇది ధర్మం బెదిరించబడినప్పుడు మాత్రమే పనిచేస్తుంది. దుర్గ తన సింహాన్ని పాలించడానికి కాదు, నిగ్రహించడానికి స్వారీ చేస్తుంది. ఆమె సింహం ఆమె స్పృహ విస్తరణగా మారుతుంది. నీతివంతమైన చర్యకు ప్రతీక. ఆలయ నిర్మాణంలో సింహాలను తరచుగా స్తంభాల పునాది వద్ద చెక్కారు. భయపెట్టడానికి కాదు మనకు గుర్తు చేయడానికి మాత్రమే. నిజమైన శక్తి నిశ్శబ్దంగా, క్రమశిక్షణతో, అంతర్గతంగా అప్రమత్తంగా ఉంటుంది.
మూషికం
అతి చిన్న జంతువులో అత్యంత లోతైన అర్థాన్ని చూడొచ్చు. గణేశుని వాహనంగా పనిచేసే మూషిక అనే ఎలుక మొదట్లో వింతగా అనిపిస్తుంది. జ్ఞాన దేవుడు అంత అల్పమైన జీవిపై ఎందుకు స్వారీ చేస్తాడు? అనే సందేహం వ‌చ్చే ఉంటుంది. కానీ ఎలుక మానవ మనస్సు చంచలమైన, చొచ్చుకుపోయే స్వభావాన్ని సూచిస్తుంది. ఇది అతి చిన్న పగుళ్లలోకి ప్రవేశించగలదు. పవిత్ర స్థలాలలోకి చొరబడగలదు. అత్యంత సురక్షితమైన పునాదులను కూడా కొరుకుతుంది. అదుపు చేయకుండా వదిలేస్తే అది గందరగోళం. కానీ ఒకసారి గణేశుడు దానిపై స్వారీ చేస్తున్నప్పుడు అది తెలివితేటలు, అనుకూలత, అంతర్దృష్టికి వాహనంగా మారుతుంది. గణేశ దేవాలయాలలో అంచున కూర్చుంటుంది. అంటే మనస్సు ఉన్నత తెలివితేటలకు సేవ చేయాలి. దానిని నడిపించకూడదని ఇందులో ప‌ర‌మార్థం దాగి ఉంది.
స‌ర్పం
దాదాపు ప్రతి హిందూ దేవాలయంలో.. నాగులు లేదా సర్పాలు ప్రవేశద్వారాలుగా చెక్కబడి, స్తంభాల చుట్టూ చుట్టబడి లేదా గర్భగుడులను కాపాడుతూ ఉంటాయి. సర్పాలు కుండలినిని సూచిస్తాయి. ప్రతీ జీవిలో నిద్రాణంగా ఉన్న ప్రాథమిక శక్తి. విశ్వ పరంగా, పాము చక్రీయ సమయం, పరివర్తన, జీవితం- మరణం మధ్య సమతుల్యతను కలిగి ఉంటుంది. శివుడు తన మెడలో పామును ధరించాడు. దానిని ఆభరణంగా కాదు, కానీ కాలం, మరణంపై పాండిత్యానికి చిహ్నంగా. విష్ణువు అనంత సర్పంపై ఆధారపడతాడు. దీని చుట్టలు సృష్టి, లయ అంతులేని చక్రాలను సూచిస్తాయి. దేవాలయాలలో సర్పాలు సంరక్షకులు. లోపలికి గాలిని మేల్కొలిపే మార్గం.
ఏనుగు
గణేశుడు ఏనుగు తల కలిగినవాడు అయినప్పటికీ హిందూ దేవాలయాలలో ఏనుగు ఒక చిహ్నంగా పురాణాలకు అతీతమైనది. ఇది విశ్వ జ్ఞాపకశక్తి, జ్ఞానం, అడ్డంకులను తొలగించే శక్తిని సూచిస్తుంది. ఆలయ నిర్మాణంలో ఏనుగులు తరచుగా గోడల అడుగుభాగంలో లేదా ఆలయాన్ని మోసేవారుగా చూపించ‌డం జ‌రుగుతుంది. ఇది సహాయక బలాన్ని సూచిస్తుంది. తన వైపు దృష్టిని ఆకర్షించకుండా ధర్మాన్ని నిలబెట్టే బలం. ఏనుగులు రాజ గౌరవాన్ని, ప్రశాంతంగా, గమనించే, అచంచలంగా ఉండే స్పృహ గొప్పతనాన్ని కూడా సూచిస్తాయి. వాస్తు శాస్త్రంలో ఏనుగులు భౌతిక, అధిభౌతిక రాజ్యం పునాదిని సూచిస్తాయి. గొప్పతనం స్థలాన్ని పట్టుకోవడంలో ఉందని దానిని జయించడంలో లేదని బోధించిన‌ట్లు.